Bạn Có Biết ?: 40. Trưởng Raoul Sérène

24 tháng 12 sắp tới, chỉ còn có vài ngày nữa là ngày giỗ thứ 35 của Trưởng Raoul Sérène, một huynh trưởng Hướng đạo thời Đông Dương, thời của những năm đầu khai sinh ra phong trào Hướng đạo Việt Nam. Ông còn là một trong những khóa trưởng đầu tiên của Hướng đạo Đông Dương đã có công huấn luyện các huynh trưởng Hướng đạo Việt Nam từ những năm 1936 tại Đà Lạt.

Gấu Tận Tụy mời các bạn theo dõi bài viết về Raoul Sérène, để biết thêm một nhân vật lịch sử trong quá trình kỷ niệm 85 năm phong trào Hướng đạo Việt Nam (1930-2015).

Raoul Sérène (1909-1980)

Ảnh trích từ tập san Giữ Vững Mối Dây số 14, trang 39

Lật ngược trang sử của phong trào Hướng đạo Việt Nam để tìm hiểu cội nguồn, chúng ta sẽ thấy công cuộc huấn luyện Trưởng có thủ bản và cơ cấu tổ chức được bắt nguồn từ Tổng Ủy Viên André Lefèvre (1887-1946, Commissaire Général des Éclaireurs de France) khi ông sang Đông Dương quan sát tình hình phát triển phong trào Hướng đạo tại đây.

Lefèvre đã quyết định tổ chức huấn luyện cho 60 Trưởng của 5 xứ Đông Dương là Nam kỳ, Bắc kỳ, Trung kỳ, Cao Miên và Ai Lao (1), và giao cho Trưởng Raoul Sérène làm trại trưởng. Một kỳ trại huấn luyện đầu tiên (tương đương cấp Bạch Mã) của Hướng đạo Đông Dương được mở ra tại Đà Lạt từ ngày 3 đến ngày 14 tháng 8 năm 1936.

Dựa theo danh sách huấn luyện viên và khóa sinh dự trại huấn luyện Đà Lạt 1936, ngoài Raoul Sérène còn có Auguste Bernard, Emmanuel Niédrist, Hoàng Đạo Thúy, Trần Văn Khắc, Dr. Tournier và Farraut cùng với 61 khóa sinh khác.

Tưởng cũng nên nhắc đến người có công nhiều trong kỳ trại này chính là Raoul Sérène, một Trưởng Hướng đạo Pháp thuộc Scout de France đã tích cực trong những năm đầu thành lập Liên hội Hướng đạo Đông Dương.

Raoul Sérène sinh ngày 29 tháng 3 năm 1909 tại Saint-Cyr-sur-Mer, Pháp quốc, từng là Hướng đạo sinh hạng Nhì của Scout de France khi mới 12 tuổi (1921), lớn lên ông được động viên vào quân đội và được cử sang thi hành nghĩa vụ của mình ở Đông Dương. Hai năm liền trên biển khơi (1933 và 1934), đến năm 1935, ông có dịp đặt chân đến Sài Gòn, nơi đây ông có dịp gặp gỡ linh mục thừa sai Louison là tuyên úy của một đoàn Hướng đạo Pháp (Éclaireur de France) tại giáo xứ và Trưởng Grassin (2) cùng vợ đang hướng dẫn sinh hoạt của đoàn tại đây.

Sérène cũng đã có mặt trong lần Họp bạn Huynh Đệ (Camp de Fraternité) tại Sân vận động Mayer với trên 500 trại sinh Nam-Trung-Bắc về dự.

Khi tàu cập bến ở Hải Phòng, Sérène sau đó cũng đã có dịp tiếp xúc với anh chị em Hướng đạo tại thành phố này.

Năm 1937, khi mà Liên Hội Hướng đạo Đông Dương (Fédération Indochinoise des Associations de Scoutisme) được thành lập, Raoul Sérène trở thành phụ tá cho Trưởng André Consigny (Đại diện Thường trực của Liên hội) cùng làm việc có Tổng thư ký là Tr. Võ Thanh Minh.

Cũng trong khoảng thời gian Sérène làm việc cho Liên Hội Hướng đạo Đông Dương, từ 1938 đến 1940, Trưởng Cung Giũ Nguyên cũng đã hợp tác với ông trong công việc xuất bản và phát hành tờ nguyệt san, tạp chí tuổi trẻ mang tên Les Cashiers de la jeunesse để nối thêm tình thân mật giữa thanh niên Việt-Pháp.

Khoảng năm 1941, 1942, Sérène cũng đã vài lần tham dự trại huấn luyện tại Bạch Mã, ông vẫn còn nhớ khi viết một đoạn hồi ký về trại này và ấn tượng nhất là một tráng sinh sống thường trực tại trại! đó là Tr. Bạch Văn Quế!

Sérène cũng đã vinh dự tiếp kiến Hoàng đế Bảo Đại khi Ngài đến viếng thăm trại họp bạn được tổ chức tại đồi Quảng Tế gần Nam Giao (Huế) năm 1941 với hơn 3 ngàn trại sinh qua nhiều trò chơi sinh hoạt Hướng đạo, trò chơi lớn, với những kỹ năng chuyên môn, thủ công trại, lửa trại và tình thân hữu giữa các Hướng đạo sinh với nhau thật đặc biệt!

Đến năm 1944, Sérène cũng góp mặt trong kỳ trại Họp bạn Tráng sinh được tổ chức ở Hòn Mót, cù lao Bảy Miếu (Nha Trang). Theo hồi ký của ông, Sérène đã ghi lại về những Tráng sinh đã tham dự trại “những thanh niên ấy đã sống với nhau những giây phút còn sót lại của cuộc đời , dưới huy hiệu Hướng đạo và vớt vát lấy tất cả những gì quí giá nhất của tuổi trẻ , mà sau này, họ sẽ không còn tìm thấy trong đời sống xã hội nữa.” (3)

Hết hạn quân dịch, Sérène được bổ nhiệm làm việc tại Viện Hải Dương Học Đông Dương (4), ông đã trở thành Tiến sĩ Khoa học và từng giữ nhiều vai trò quan trọng tại đây, từng là giám đốc điều hành từ 1946 đến 1954, cố vấn cho Tiến sĩ Ngô Bá Thành làm Giám đốc Viện (đầu tiên của Chính phủ Việt Nam Cộng Hòa), và sau đó làm Cố vấn Kỹ thuật cho đến tháng 3 năm 1961. Ngoài ra, Sérène còn là giáo sư trường Đại học Khoa Học Sài Gòn và là tác giả của nhiều cuốn sách nghiên cứu về hải dương học rất có giá trị.

Năm 1966 Sérène về hưu và trở về Pháp nhưng ông vẫn thường xuyên cộng tác với Laboratoire de Carcinologie et d’Océanographie Biologique trực thuộc Muséum National d’Histoire Naturelle ở Paris, và tổ chức UNESCO của Liên Hiệp Quốc (Marine Animal Taxonomy).

Công trình nghiên cứu của ông vẫn còn là một đề tài tranh cãi, là một huyền thoại về những giống sinh vật đặc biệt được khám phá bởi Sérène và chỉ có ở Việt Nam (Stomatopod Crustacea, một loài tôm cua rất đặc biệt sinh sống ở ven biển Việt Nam có thể đã có hàng ngàn năm về trước mà trong nhiều thế kỷ qua, các nhà khoa học khắp nơi trên thế giới đã miệt mài tìm tòi!).

Do công việc nghiên cứu của ông rất bề bộn, nghề nghiệp đã lôi cuốn Raoul Sérène không còn có cơ hội trở lại với phong trào Hướng đạo, đặc biệt là phong trào Hướng đạo tại Việt Nam. Ông mất ngày 24 tháng 12 năm 1980, hưởng thọ 71 tuổi.

Tên Rừng của ông là Sếu Sắc Sảo (Heron Sagesse).

…………………………………

( 1) André Lefèvre (1887-1946) was National Commissioner of the Éclaireurs de France from 1922 to 1940. In the 1930s, Lefèvre set up a training camp for 60 Scoutmastersfrom all over French Indochina (http://en.scoutwiki.org/Andr%C3%A9_Lef%C3%A8vre)

(2) Năm 1947, Trưởng Grassin làm trưởng phái đoàn Hướng đạo Đông Dương sang Chính quốc để dự trại Họp bạn Hướng đạo Thế Giới lần thứ VI tại Moisson, Pháp quốc.

(3) Theo hồi ký của Le Héron viết, Tr. Trần Văn Thao dịch lại và đăng trên báo Phù Đổng xuất bản tại Pháp. Bài cũng đăng trong Kỷ Yếu Hướng Đạo Việt Nam 1930-1945 của Phạm Văn Nhơn do Nhà xuất bản Văn Nghệ ấn hành năm 2009.

(4) Viện Hải Dương Học Đông Dương (L'Institut Océanographique de l'Indochine) được thành lập theo sắc lệnh của Tồng thống nước Cộng hòa Pháp Gaston Doumergue ký ngày 1 tháng 12 năm 1929. Đến năm 1952 đổi tên là Hải Học Viện Nha Trang (L'Institut Océanographique de Nha Trang), sau đó Chính phủ Pháp bàn giao chính thức cho Chính phủ đương thời là Việt Nam Cộng Hòa từ năm 1954. Sau năm 1975, Viện này được sát nhập với Viện Nghiên cứu Biển Hải Phòng và trực thuộc Viện Khoa học Việt Nam, nay là Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Quốc gia. Raoul Sérène cũng đã có công nghiên cứu và thu thập nhiều dữ kiện về các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam trong thời gian ông làm việc tại đây.

Hoàng đế Bảo Đại viếng thăm trại Họp bạn Hướng đạo được tổ chức tại đồi Quảng Tế, Nam Giao (Huế) năm 1941.
Raoul Sérène đứng phía bên tay trái hình, Ủy viên Thường trực Liên Hội Hướng đạo Đông Dương André Consigny đứng bên phải.

Chân dung Raoul Sérène trong những năm gần cuối cuộc đời mình.

Một trong những tập ghi chép của Raoul Sérène do Hải Học Viện Nha Trang ấn hành năm 1955.

Viện Hải Dương Học Nha Trang ngày nay.(Ảnh của 2nhatrang team)

Trại Huấn luyện Trưởng đầu tiên dành cho 60 Trưởng ở Đông Dương được tổ chức tại Đà Lạt từ ngày 3 đến ngày 14 tháng 8 năm 1936 (Ảnh trong bộ sưu tập của Tr. Thai Thuan).